Ağrılı cinsellik çokça yaşanan bir sorun olup kolay kolay bir doktora açıklanamayan sorunlardan biri olmaktadır. Oysa herhangi bir ağrı için doktora nasıl gidiyorsak bunu da jinekoloğumuzla paylaşmanız gerekir.
Doktor kontrolü daha derinlerde olan veya oluşmakta olan kist veya tümörlerin erken tespit edilmesine yarayacaktır.
Zaten her zaman söylediğim şey bir kız ilk adet gördüğü dönemden itibaren jinekoloğu ile tanışmalı ve her safhada sorunlarını onunla paylaşarak sağlıklı yaşamaya bakmalıdır. Kesinlikle sanal dünya veya komşu tavsiyelerine bakılmamalıdır.
Bu konuyu daha detaylı anlatması için Jin.Prof.Dr. C.Tamer Erel den rica ettim.
KADINDA AĞRILI CİNSEL İLİŞKİ
Kadında ağrılı cinsel ilişkiye disparoni, eşinde ağrılı cinsel ilişkiye de hisparoni denir. Ağrılı cinsel ilişki çiftlerde hayat kalitesini bozan son derece önemli bir konudur. Sıklıkla cinsel fonksiyon bozukluklarına (CFB) sebep olur.
CFB tanım itibarı ile cinsel cevap döngüsünün herhangi bir evresinde oluşan bir problemin, kişinin veya çiftin cinsel aktivitesini engellemesidir. Amerikan Psikiyatri Birliğinin Mental Bozukluklar ile İlgili Teşhis ve İstatistik El Kitabı, CFB’larını 4 kategoride incelemektedir. Buna göre a) cinsel ilgi ve uyarılma bozuklukları, b) orgazmik bozukluklar, c) genito-pelvik ağrı ve penetrasyon bozuklukları d) madde ve ilaç kullanımına bağlı cinsel disfonksiyonlardır. Buna diğer spesifik veya spesifik olmayan cinsel disfonksiyonlar da diğer bir grup olarak eklenmiştir. Bir kadında CFB tanısı koymak için aşağıda ayrıntılara uyan şikayetlerin en az 6 aydır süre geliyor olması gerekir.
Buradan da anlaşılacağı üzere genital ağrı ve ilişki bozuklukları cinsel fonksiyon bozukluklarının en önemli sebeplerinden biridir. Ağrılı cinsel ilişkiye sebep olan pek çok sebep vardır. Ancak bunları saptayabilmek için ilk önce çiftlerin bu durumu konuşabilmeleri dahası doktorlarına bunları söyleyebilmesi gerekir. Doktorlar da gelen hastalarına bu yönde sorular yöneltmemektedir.
Örneğin, menopoz sonrası dönemde kadınlar arasında ve eşleri ile yapılan pek çok çalışmada, cinsel fonksiyon bozukluklarının hayat kalitesini olumsuz yönde etkilediğini göstermiştir. Bu çalışmalardan birinde, dış genital ve vajendeki menopoz sonrasındaki incelme ve kuruma sonucunda, kadınların %85’inin cinsellik ile ilgilisinin kalmadığını, %60’nın cinsellikten haz almadığını, %50’sinin eşi ile ilişkisinin bozulduğunu ve %25’nin genel olarak hayattan zevk alma hissinin kötü etkilendiğini ifade etmişlerdir. Bir başka çalışmada da kadınların %70’i kendilerini daha az seksi bulduklarını, %35’i ise yaşlı hissettiklerini, %25’i kendilerine güvenlerinin kaybolduğunu, evlilik ilişkilerinin olumsuz etkilendiğini söylemişlerdir. Vajinal kuruluk ve incelmenin cinsellik ve ilişkiler üzerine etkisini belirleme çalışmasında, menopozdaki kadınların erkek eşlerin çoğu (%78) eşlerindeki vajinal kuruluktan dolayı cinsel yakınlaşmanın olmamasından şikayetçidir. Bunun dışında %52’si eşlerindeki libido kaybından, %9’u ağrılı cinsel ilişkiden şikayetçidir.
Ağrılı cinsel ilişkiye sadece menopoz dönemindeki kadınlarda rastlanmaz. Genç kadınlardaki ağrılı cinsel ilişki sebepleri çok farklı olabilir. Doğuştan olan bazı genital anatomik farklılıklar ağrılı cinsel ilişkinin nedenidir. Örneğin vajen girişindeki kızlık zarının açık olmaması veya çok az açık olması, sert olması, vajende doğuştan bir bölmenin olması cinsel ilişkiyi ağrılı hale getirebilir. Genç kızlarda genital dudakların çok uzun olması cinsel ilişkiyi engelleyebilir ve çok ağrılı olmasına neden olabilir.
Üreme çağında ağrılı cinsel ilişkiye en sık sebep olan durumlardan biri vajinal infeksiyonlardır. Uygun antibiyotik veya antimantar tedavileri ile bu durum kolaylıkla yok olur. Doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda vajende kuruluk ve inceleme olabilir ve cinsel ilişkide ağrı yapabilir. Endometriozis hastalarında ise genellikle cinsel ilişki esnasındaki ağrı daha derinlerde, rahime yakın vajen kanalında hissedilir. Hastalar özellikle ilişki esnasından bu bölgeye dokunulduğunda ani bir sancının olduğundan ve ilişkiyi yarım bıraktırdığından bahseder. Bazı hormonlarla ilgili durumlarda ağrılı cinsel ilişki olabilir. Örneğin, hiperprolaktinemi, erken menopoz, polikistik over sendromu, hipofiz bezinin az çalışması ve tiroid hastalıklarında bunlar olabilir.
Doğum sonrasında da ağrılı cinsel ilişki, özellikle de emziren annelerde görülebilir. Bu durum kısmen hormonlar ile ilgilidir. Uygun tedaviler ile hemen çözülür. Bazen normal doğumlar esnasında yapılan epizyotomi denilen ve genital kısma yapılan kesiler, ileride ağrılı cinsel ilişkiye neden olabilir.
Menopoz döneminde ise yumurtalıklarda artık östrojen üretimi azalmış veya hiç yoktur. Östrojen vajen epitelini besleyen, ıslak ve nemli tutan, vajendeki epitel dokusunun kalın olmasını sağlayan ve aynı zamanda da vajenin mikrobiyal ortamında yararlı bir bakteri olan laktobasillerin çoğalmasını sağlayarak vajenin asidik olmasına katkıda bulunan çok önemli bir hormondur. Menopozda östrojenin olmaması, vajen epitelinin kurumasına, incelmesine böylece yanma, kaşıntı, ilişkide ağrı ve hatta kanama olmasına sebep olur.
Bir diğer ağrılı cinsel ilişkiye neden olan durum ise pelvik taban kaslarının disfonksiyonudur. Pelvik taban kaslarının disyonksiyonunda görülen CFB sıklığının kadınların %80’nine varan bir oranda yaygın olduğu bildirilmiştir. Pelvik taban yetmezliği disparoniye sebep olarak da CFB’na yol açabildiği gibi, aşırı gerginliğin ön planda olduğu vajinismus ile de CFB neden olabilir. Vajinismusda kadınlar genellikle bilinçaltı etkilenmeler ile pelvik taban kaslarını aşırı kasarlar ve bu durum normal ilişkiyi dahi engelleyebilir. Çoğunlukla da cinsel ilişki ağrılı olur.
İleri yaş kadınlarda ise rahim, mesane veya rektumun vajinal kanaldan sarkması cinsel ilişkide ağrıya neden olabilir.
Bir diğer ağrılı cinsel ilişkiye neden olan durum meme kanseri nedeni ile uzun süreli ilaç tedavileri alan kadınlarda görülür. Meme kanseri günümüzde erken teşhis ve erken tedavi metodlarıyla son derece yüz güldürücü neticeler alınan bir hastalık olmuştur. Meme kanserli kadınlar tedavilerini tamamladıktan sonra normal yaşamlarını yaşamaktadırlar. Ancak meme kanseri tedavisinde diğer memeyi kanserden korumak ve aynı memede kanser çıkmasını önlemek veya metaztazları önlemek için kullanılan bazı ilaçlar, vajen epitelinde kuruma ve incelme yaparak ağrılı cinsel ilişkiye neden olabilmektedir. Ayrıca meme kanseri olan kadınlarda, kanserden dolayıda bir depresyon ya da geçirilmiş operasyonlardan dolayı kendi güvenini kaybetme söz konusu ile, bir bütün olarak cinsel fonksiyonlarda bir bozulma olma ihtimali artar. Ancak özellikle vajendeki kuruluk düzelecek olursa cinsellik ve hayat kalitesi de beraberinde düzelecektir.
Ağrılı cinsel ilişkide yapılan muayene ve iyi bir sorgulama ile çoğu zaman doğru teşhis konulur. Ancak bunun için zaman gerekir. Teşhis sonrasında etkene yönelik tedaviler yapılır. Bu tedaviler arasında bazı krem ve nemlendiriciler, kayganlaştırıcılar ilk önce düşünülmesi gereken basit tedavi metodlarıdır. Ayrıca hormonal bazı yöntemler, lazer de tedavide kullanılmaktadır. Zaman zaman psikoterapi, davranışsal tedaviler, cinsel eğitim de tedavide başvurulan yöntemlerdir. Pelvik kasları gevşetici yöntemler vajinismusa bağlı ağrılı cinsel ilişkide kullanılabilir. Böyle bir durumda genellikle eşler de tedaviye ortak olmalıdır.
